อำลาพุทธราชาชาตินิยม...วิพากษ์แนวคิดชาตินิยมแบบพุทธของสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ. ปยุตฺโต)
งานวิชาการที่อธิบายให้เห็นอุดมการณ์และระบบโครงสร้างของพุทธราชาชาตินิยม โดยแสดงหลักการ เหตุผล และพัฒนาการทางประวัติศาสตร์ของพุทธศาสนาแบบดังกล่าวที่ตกทอดมาถึงปัจจุบันได้อย่างเป็นระบบและครอบคลุมประเด็นสำคัญต่างๆ มากที่สุด คือ งานของสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ. ปยุตฺโต) ซึ่งต่อไปนี้จะเรียกสั้นๆ ว่า “ท่าน ป.อ.”
งานในแนวนี้ของท่าน ป.อ. มีหลายชิ้น ตีพิมพ์ซ้ำหลายครั้งในช่วงทศวรรษ 2530 ถึงปัจจุบัน ยอดตีพิมพ์แต่ละครั้งเฉลี่ยอยู่ที่ 3000-10000 เล่ม
เนื้อหาสำคัญของ อำลาพุทธราชาชาตินิยมฯ เล่มนี้ คือ การใช้กรอบคิดเสรีนิยมและโลกวิสัยมาวิพากษ์แนวคิดชาตินิยมแบบพุทธของท่าน ป.อ. ในประเด็นพื้นฐาน คือ
-ปัญหาการยืนยันพุทธศาสนาในฐานะศาสนาประจำชาติกับเสรีภาพทางศาสนา
-ปัญหาการยืนยันแนวคิดและประวัติศาสตร์ความสัมพันธ์ระหว่างพุทธศาสนากับรัฐในยุคสังคมจารีตมาปรับใช้กับสังคมประชาธิปไตยสมัยใหม่
-การสร้างมายาคติว่าพระสงฆ์อยู่เหนือการเมือง
-ความย้อนแย้งของการใช้ธรรมมาธิปไตยมาแก้ปัญหาประชาธิปไตย
-การบังคับเรียนวิชาพระพุทธศาสนาในหลักสูตรการศึกษาของชาติที่ขัดหลักเสรีภาพทางศาสนา
-การวิพากษ์จริยธรรมตะวันตกอย่างผิดๆ ว่า จริยธรรมตะวันตกไม่ให้เสรีภาพเหมือนจริยธรรมพุทธศาสนา
-และการอ้างอย่างผิดๆ ว่า ถ้ามีศีล 5 แล้วสิทธิมนุษยชนก็ไม่จำเป็น
สุดท้ายผมเสนอว่า ทำไมเราจึงควรอำลาพุทธราชาชาตินิยม และจะอำลากันอย่างไร ควรแยกศาสนากับรัฐและยกเลิกการบังคับเรียนศาสนาในหลักสูตรการศึกษาของชาติ โดยให้เรียนวิชาปรัชญาศีลธรรมหรือจริยศาสตร์แทนบนหลักการและเหตุผลอะไร
เกริ่นนำ
สุรพศ ทวีศักดิ์