พุทธศาสนาไทย กับ ประชาธิปไตยโลกวิสัย โดยสุรพศ ทวีศักดิ์

เข้าเล่มปกอ่อนจำนวน 218 หน้า

พุทธศาสนาไทยกับประชาธิปไตยโลกวิสัย เป็นหนึ่งในโครงการทางความคิดและทางการเมืองของอาจารย์สุรพศ ทวีศักดิ์ ที่ต้องการชี้ให้เห็นปัญหาพุทธศาสนาในประเทศไทยซึ่งสำแดงผ่านการเป็นพุทธศักดินา-พุทธราชาชาตินิยม อาจารย์สืบสาแหรกของวิธีคิดแบบนี้ ตีกระหนาบข้างด้วยปรัชญาศีลธรรมและการเมืองสมัยใหม่ จากนั้นเสนอ ยาแก้คือ แนวคิดโลกวิสัย การแยกรัฐออกจากศาสนา และหลักการและแนวทางตีความคำสอนที่สอดคล้องไปกับเสรีประชาธิปไตย

ตัวผม (ผู้เขียนคำนิยม) ไม่ได้มีความรู้ในทางศาสนาหรือปรัชญาที่จะเขียนมุมมองลึกซึ้งให้แก่หนังสือเล่มนี้ นอกจากติดตามงานเขียนอาจารย์สุรพศ ซึ่งผลิตออกมาถี่อย่างต่อเนื่องเป็นเวลาเกือบสิบปีแล้วผ่านทางเว็บไซต์ประชาไท แต่เนื่องจากตัวผมคุ้นเคยกับวงการหนังสือ ปรัชญา วิชาการ และศาสนาอยู่บ้าง ก็ได้เห็นความอุตสาหะของอาจารย์สุรพศที่ทำให้ “โลกวิสัย” หรือ “การแยกศาสนาออกจากรัฐ” จากข้อเสนอชายขอบ เป็นที่ถกเถียงและข้อเรียกร้องในวงกว้างมากขึ้นทุกที คล้ายกับอาจารย์สมศักดิ์ เจียมธีรสกุล ที่ทำให้ประเด็นสถาบันกษัตริย์เป็นเรื่องหลีกเลี่ยงไม่ได้ที่ต้องพูดถึง หากต้องการแก้ปัญหาในประเทศแห่งนี้

อาจารย์สุรพศเป็นบุคคลแรกๆ ที่นำเสนอความคิดนี้ อาจารย์ยังกระตือรือล้นพัฒนาตน อ่านหนังสือใหม่ๆ ผนวกเอาข้อถกเถียงต่างๆ มาพัฒนาแนวคิดของตนให้แหลมคมยิ่งขึ้น โดยเฉพาะนำเอาแนวคิดเทศมาวิพากษ์ไทย นำเอาประเด็นร่วมสมัยที่อาจเห็นว่าเป็นปรากฏการณ์เฉพาะนำไปสู่การเข้าใจในระดับปรากฏการณ์ทั่วไป อาจารย์สุรพศ “เรียนรู้ตลอดชีวิต” และทำหน้าที่ในฐานะ “นักปรัชญาสาธารณะ” ได้อย่างน่าภาคภูมิใจ

โครงการแห่งชีวิตของอาจารย์สุรพศสะท้อนความมุ่งมั่นทางปัญญาส่วนปัจเจก ขณะที่ก็เห็นความรับผิดชอบที่จะบำรุงพระศาสนาในฐานะพุทธบริษัท แม้อาจารย์สุรพศจะวิพากษ์บรรดานักคิดชาวพุทธหลายคน เช่น เจ้าฟ้ามงกุฏ พุทธทาส ป.อ.ปยุตโต ส.ศิวรักษ์ แต่ในแง่หนึ่งอาจารย์ก็คือผู้สืบทอดเจตนารมณ์ของพวกเขา ปัญญาชนน้อยคนทุกทีที่ให้ความสนใจและเห็นความสำคัญของพุทธศาสนา ทั้งมีวุฒิภาวะ ที่ไม่ได้มองว่าศาสนาต้องถอยร่นออกไปในที่ส่วนตัวเท่านั้น หากเห็นความเป็นไปได้ที่ศาสนาจะมีปฏิสัมพันธ์กับสังคมสมัยใหม่ และเป็นส่วนหนึ่งของเสรีประชาธิปไตยที่เข้มแข็ง

หนังสือเล่มนี้ของอาจารย์สุรพศควรที่พุทธบริษัทและทุกๆ คนที่สนใจความเป็นไปของศาสนาพุทธในไทยควรอ่านกัน อ่านไม่ยาก เข้าใจไม่ยาก ให้พลังอย่างมากล้นเหลือ ควรที่เอาไปถกเถียงแลกเปลี่ยนในชั้นเรียนพุทธศาสนา หากก็ทิ้งโจทย์ให้เราต้องโยนิโสมนสิการ เป็นธรรมะกระตุกจิตกระชากใจว่าเราจะพ้นจากพุทธศักดินา-พุทธราชาชาตินิยม ฟื้นฟูศาสนาในแบบที่มีประชาธิปไตยโลกวิสัยเป็นจิตวิญญาณ สร้างโลกที่ยุติธรรมสันติภาพ และประโยชน์เกื้อกูลคนหมู่มากได้อย่างไร เพื่อสอดคล้องกับพุทธเจตนาที่ว่า “จรถ ภิกฺขเว จาริกํ พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย” “ภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายจงจาริกไป เพื่อประโยชน์สุขแก่ชนหมู่มาก เพื่ออนุเคราะห์โลก”

เนติวิทย์ โชติภัทร์ไพศาล
29 พฤษภาคม 2566

_______________________________

สารบัญ

บทนำ ความเหมือนและความต่างของยิว-คริสเตียน กับพราหมณ์ฮินดู-พุทธ

บทที่ 1 ประวัติศาสตร์พุทธศักดินา

บทที่ 2 ประวัติศาสตร์พุทธราชาชาตินิยม

บทที่ 3 การฟื้นฟูอุดมคติทางศีลธรรมและการเมืองแบบ พุทธศักดินา-พุทธราชาชาตินิยม หลัง พ.ศ. 2475-ปัจจุบัน

บทที่ 4 วิพากษ์ระบบศีลธรรมและการเมืองแบบพุทธศักดินา-พุทธราชาชาตินิยมจากมุมมองปรัชญาศีลธรรมและการเมืองสมัยใหม่

บทที่ 5 ความเป็นกลางทางศาสนาของรัฐตามแนวคิดของจอห์น รอลส์ และชาร์ลส์ เทย์เลอร์

บทที่ 6 การแยกศาสนาจากรัฐทางการเมืองและทางสังคมตามแนวคิดโลกวิสัย

บทที่ 7 พุทธศาสนาแบบโปรเตสแตนท์และการตีความศาสนาสอดคล้องกับสังคมโลกวิสัย

บทที่ 8 บทสรุป : ไม่เอาโลกวิสัยแล้วไงต่อ